De spons

Introductieles: De spons als levend wezen

Doel: Leerlingen leren over de biologische kenmerken van sponzen en hun rol in het ecosysteem.

Lesopbouw:

1. Kringgesprek: Wat weten leerlingen al over sponzen? Waar komen ze voor en hoe leven ze?
2. Korte uitleg met beelden:
   • Sponzen zijn dieren, geen planten.
   • Ze hebben geen organen, maar filteren water om voedsel binnen te krijgen.
   • Ze spelen een belangrijke rol in mariene ecosystemen als filteraars en schuilplaatsen.
   • Er zijn verschillende soorten sponzen, van glas- tot koraalsponzen.
3. Onderzoekende opdracht:
   • Leerlingen krijgen afbeeldingen van verschillende sponssoorten en proberen overeenkomsten en verschillen te ontdekken.
   • Optioneel: een (natuurlijke) spons vasthouden en voelen. Wat valt op aan de structuur?
4. Creatieve opdracht:
   • Leerlingen maken een schets van een spons en voegen details toe op basis van wat ze hebben geleerd.
   • Alternatief: een eenvoudige kleimodel van een spons maken met poriën en kanalen.
5. Reflectie: Wat kunnen we van sponzen leren? Hoe verbinden ze zich met hun omgeving en hoe kunnen wij dat toepassen in ons eigen leven?

 

Les 1: De spons als metafoor voor verbinding

Doel: Leerlingen ontdekken de spons als symbool van absorptie, flexibiliteit en verbinding.

• Start met een kringgesprek: Waar denken leerlingen aan bij een spons? Hoe kan een spons symbool staan voor leren en verbinden?
• Toon kunstwerken waarin textuur en absorptie een rol spelen (bijv. Yves Klein's sponskunst).
• Oefening: Maak afdrukken met natte sponzen en verf op papier. Laat leerlingen experimenteren met hoeveel verf een spons opneemt en hoe dit zich verspreidt.
• Nabespreking: Wat zegt deze techniek over hoe wij informatie en gevoelens opnemen?

Les 2: Sponzen in de natuur en kunst

Doel: Leerlingen onderzoeken de natuurlijke vorm en structuur van sponzen en passen deze toe in hun kunst.

• Start in de kring: Bespreek de rol van sponzen in de natuur (filteren, symbiose, groei).
• Laat leerlingen sponzen tekenen en bestuderen: hoe ziet een spons eruit van dichtbij?
• Praktische opdracht: Maak een reliëfafdruk door een spons in klei te drukken en daar een afdruk van te maken met gips of papier-maché.
• Reflectie: Hoe voelt het om met deze materialen te werken? Wat ontdekken leerlingen over de structuur van sponzen?

Les 3: De spons als gereedschap in kunst

Doel: Leerlingen leren hoe kunstenaars sponzen gebruiken om textuur en diepte te creëren.

• Start met een kringgesprek: Welke technieken kennen leerlingen al waarbij sponzen worden gebruikt? (bijv. tamponneren, sjabloneren).
• Laat voorbeelden zien uit de schilderkunst, bijv. impressionistische werken waarin sponzen zijn gebruikt.
• Oefening: Laat leerlingen experimenteren met sponsstempels, sjablonen en verschillende soorten verf (acryl, ecoline).
• Bespreking: Hoe kan de spons een kunstwerk dynamischer maken?

Les 4: Verbinding en samen creëren met de spons

Doel: Leerlingen maken een gezamenlijk kunstwerk met spons-technieken en reflecteren op samenwerking.

• In de kring: Bespreek hoe een spons bijdraagt aan een groter geheel (water vasthouden, doorgeven, verbinden). Hoe kunnen we dat vertalen naar een kunstwerk?
• Opdracht: Maak een groot groepskunstwerk waarbij elke leerling een deel bewerkt met spons-technieken. Dit kan een abstract schilderij zijn of een gezamenlijk landschap.
• Eindreflectie: Hoe was het om samen te werken? Wat zegt deze techniek over verbinding en samenwerking?

 

Uitbreiding: Milieu-impact en bedreigingen voor sponzen

Na de basisuitleg over de biologie van sponzen kan je de leerlingen laten nadenken over hoe sponzen afhankelijk zijn van een gezond ecosysteem. Bespreek:

• Klimaatverandering: Warmer water en verzuring van de oceanen verstoren het ecosysteem van sponzen.
• Watervervuiling: Chemicaliën, microplastics en olielekken verstoppen de poriën van sponzen, waardoor ze niet meer goed kunnen filteren.
• Overbevissing en koraalsterfte: Veel sponzen leven in koraalriffen. Als deze verdwijnen, verliezen ze hun habitat.

Discussievragen voor in de kring:

• Wat kunnen wij doen om watervervuiling tegen te gaan?
• Hoe zou het verdwijnen van sponzen invloed hebben op andere zeedieren?
• Kunnen sponzen symbool staan voor hoe wij als mensen omgaan met onze omgeving?

Kunstzinnige verwerking:

• Laat leerlingen een tekening of collage maken van een ‘gezonde’ en een ‘vervuilde’ oceaan met sponzen erin.
• Alternatief: Laat leerlingen een ‘stervende spons’ maken met materialen als natte doeken, sponsreliëf in klei of afdrukken in inkt, om te verbeelden wat er gebeurt als hun omgeving verandert.